14 czerwca Światowy Dzień Krwiodawcy
Transportuje składniki po całym organizmie i go odżywia. Dostarcza komórkom ciała tlen oraz niezbędne substancje, zabiera natomiast nieprzydatne produkty przemiany materii. Reguluje temperaturę ciała oraz bierze udział w procesach obronnych organizmu. Krew, synonim i źródło życia, musi być w zawsze w doskonałej kondycji. Jak poprawić jej parametry? Co z weganami i wegetarianami?
Dziś składniki krwi nadal są zaliczane do szczególnie często stosowanych środków leczniczych. W Polsce wykonuje się każdego roku blisko 1,5 miliona przetoczeń składników krwi. Na świecie jest to około 80 milionów pobrań krwi.[1] 14 czerwca, już po raz jedenasty, obchodzimy Światowy Dzień Krwiodawcy. To święto, które jest uhonorowaniem dawców krwi. Czy na pewno każdy z nas może oddać krew, nawet osoby na diecie roślinnej? No właśnie, jak to wygląda w przypadku wegan i wegetarian?
Zdrowe odżywianie – niech wejdzie w krew
Wszyscy, zarówno osoby na diecie roślinnej, jak i ci uwzględniający na co dzień produkty odzwierzęce, powinni zadbać o jakość produktów i urozmaicenie diety. Przede wszystkim w jadłospisie każdego muszą koniecznie znaleźć się pokarmy będące źródłem żelaza. Produkty roślinne takie jak siemię lniane, nasiona dyni, słonecznika czy sezamu, kakao, quinoa, amarantus oraz nasiona roślin strączkowych (soja, fasola, soczewica) zawierają nawet kilkukrotnie więcej tego mikroelementu niż żywność pochodzenia zwierzęcego. Żelazo ze względu na jego formę jest jednak lepiej przyswajalne z produktów odzwierzęcych niż roślinnych. Najlepiej, gdy produkty bogate w żelazo spożywa się w towarzystwie witaminy C, która zwiększa jego przyswajalność. Doskonałym połączeniem jest szpinak skroplony cytryną, lub też koktajl na bazie owoców jagodowych (maliny, truskawki, jagody) z dodatkiem mielonego siemienia lnianego i innych nasion (dyni i słonecznika).
Nie ma jednak żadnych przeciwwskazań, by wegetarianie czy weganie oddawali krew.
W Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2005 roku dieta nie została oznaczona jako kryterium. W tym przypadku ważny jest stan zdrowia oraz aktualne wyniki badań krwi. Wegan i wegetarian może czasowo dyskwalifikować występowanie niedokrwistości. Krew można spokojnie oddawać, gdy w jej badaniu uzyskano stężenie hemoglobiny większe lub równe 125g/l w przypadku kobiet oraz 135 g/l u mężczyzn. Oddanie krwi przez osobę z cięższą postacią niedokrwistości mogłoby mocno nadszarpnąć poziom żelaza w organizmie, co mogłoby nawet zagrażać życiu.
Niebezpieczne niedobory – badajmy naszą krew
Okres życia czerwonej krwinki to blisko 3 miesiące. Osoby, które zmieniły znacznie swój sposób odżywiania, np. przechodząc na dietę roślinną, powinny po 3-4 miesiącach skontrolować morfologię krwi. Wszyscy, którzy chcieliby oddawać krew potrzebującym, szczególnie weganie i wegetarianie, powinni zwrócić przede wszystkim uwagę na uzupełnianie diety o takie składniki jak kwas foliowy i witaminę B12, czyli kobalaminę. Witamina B12 występuje głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Do jej źródeł w pożywieniu należą produkty mięsne, ryby, jajka, mleko i jego przetwory. Weganie i wegetarianie powinni dodawać do swojego menu produkty wzbogacone o tę witaminę, jak mleko sojowe czy kiełki lucerny.
Otręby Owsiane Wysokobłonnikowe Sante cennym źródłem kwasu foliowego
Osoby rezygnujące z mięsa nie powinny mieć z problemu z niedoborem kwasu foliowego, ponieważ ta witamina występuje w głównej mierze w produktach pochodzenia roślinnego. Źródłem kwasu foliowego są zarodki pszenne, nasiona roślin strączkowych (soja, fasola, groch, soczewica), zielone warzywa liściaste (szpinak, natka pietruszka, jarmuż), quinoa, nasiona i orzechy (sezam, dynia, migdały) oraz pełnoziarniste produkty zbożowe (płatki owsiane, mąka razowa, otręby). Szczególnie warto zadbać o włączanie do swojej diety otrąb, które mają dużą zawartość tego składnika. Otręby Owsiane Wysokobłonnikowe Sante nie tylko są bogate w fosfor (678 mg/100 g produktu; 97% referencyjnej wartości spożycia dla osób dorosłych), który przyczynia się do utrzymania prawidłowego metabolizmu energetycznego, ale również usuwają z organizmu kwasy żółciowe, toksyny i metale ciężkie. To właśnie w nich znajdziemy obniżające poziom cholesterolu beta-glukany. Pamiętajmy, że efekt osiągniemy przy spożywaniu 3 g beta-glukanów dziennie (czyli 2/3 filiżanki zwykłych płatków owsianych/otrąb lub 1/3 filiżanki Otrąb Owsianych Wysokobłonnikowych Sante).
Niedobory kwasu foliowego i witaminy B12 mogą zaburzyć dojrzewanie czerwonej krwinki,
w wyniku czego erytrocyty są większe od normy. Istotne jest również stężenie ferrytyny. Jej spadek może świadczyć o długotrwałych niedoborach żelaza. O rodzaju niedokrwistości mogą wskazywać parametry dotyczące objętości krwinki czerwonej, czyli oznaczenie MCV. Wartość poniżej normy może wskazywać na niedokrwistość mikrocytarną, spowodowaną niedoborem żelaza lub miedzi. Wartość powyżej normy może świadczyć o niedokrwistości makrocytarnej (megaloblastycznej), powstałej w wyniku niedoborów kwasu foliowego lub witaminy B12.
Zbilansowana dieta na co dzień, nie od święta
Dla naszej krwi nie jest również obojętne to, czy dostarczane są odpowiednie dawki żelaza i miedzi. Żelazo jest składnikiem czerwonego barwnika krwi (hemoglobiny), odpowiedzialnego za transport tlenu z płuc do komórek (tkanek). Wchodzi również w skład mioglobiny, białka mięśniowego, które bierze udział w magazynowaniu tlenu. Jest niezbędne przy wysiłku fizycznym. Dobowe zapotrzebowanie na żelazo w przypadku osób dorosłych wynosi 10 mg dla mężczyzn oraz 10-18 mg dla kobiet (według norm żywienia ustalonych przez Instytut Żywności i Żywienia). Znajdziemy je głównie w mięsie i jajach, natomiast osoby na diecie roślinnej powinny sięgać po produkty zbożowe, najlepiej w połączeniu z roślinami strączkowymi. Dla porównania: w soi znajduje się aż 15,7 g żelaza na 100 g produktu, przy czym w gotowanym jajku jedynie 1,89 g[2]. Miedź jest niezbędna dla prawidłowego metabolizmu żelaza. Pomaga w wytwarzaniu krwinek czerwonych oraz wspomaga transport żelaza. Do produktów bogatych w ten składnik należą: otręby owsiane wysokobłonnikowe, nasiona słonecznika, suche nasiona roślin strączkowych, kakao i płatki owsiane. Średnie zapotrzebowanie na miedź dla osób dorosłych wynosi 0,7 mg/d[3]. Lepsze jej wchłanianie odbywa się w obecności białek zwierzęcych. Podstawą jest jednak rozsądne komponowanie diety na bazie powyższego zestawu porad. Wówczas najlepsze i najkorzystniejsze połączenia staną się dla nas naturalne, jak naturalne będzie zdrowe odżywianie.
[1] http://www.darkrwi.info.pl/ (data dostępu: 17.04.2015)
[2] http://bogate-w-zelazo.blogspot.com/
[3] Jarosz M: Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja
