W Polsce wciąż jeszcze niewielką popularnością cieszy się zakładanie fundacji. Tymczasem może być ona ciekawą alternatywą dla prowadzenia działalności gospodarczej.

Polski ustawodawca określił, że fundacja w Polsce może być ustanowiona dla realizacji celów społecznie lub gospodarczo użytecznych. Jakie są to jednak cele, tego znowelizowana ustawa z 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz.U. 2016 r., poz. 40 ze zm.) nie określa. Wskazuje jedynie przykładowe cele. W związku z tym, fundatorowi przysługuje stosunkowo duży zakres swobody. Ważne jest jedynie, aby cele zawarte w oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji (akt fundacyjny) wskazane były w sposób precyzyjny i nie budzący wątpliwości co do rzeczywistego celu fundacji.

Akt fundacyjny, taksa notarialna i statut

Oświadczenie woli o ustanowieniu fundacji co do zasady powinno być złożone przed notariuszem w formie aktu notarialnego. Obligatoryjnym elementem aktu fundacyjnego jest wskazanie celu fundacji oraz składników majątkowych przeznaczonych na jego realizację, którymi mogą być pieniądze, papiery wartościowe, rzeczy ruchome i nieruchomości.

Fundacja może prowadzić działalność gospodarczą, w rozmiarach służących realizacji jej celów. Wartość środków majątkowych fundacji przeznaczonych na działalność gospodarczą nie może być mniejsza niż tysiąc złotych.

Niezbędnym dokumentem potrzebnym do założenia fundacji jest m.in. akt fundacyjny. Od jego sporządzenia, notariusz pobiera taksę notarialną. Jej wysokość uzależniona jest od deklarowanego majątku przeznaczonego na realizację celów fundacji (wskazany w oświadczeniu woli o ustanowieniu fundacji). Maksymalna stawka taksy w przypadku majątku o wartości 3.000 zł wynosi 100 zł (powiększona o wartość podatku od towarów i usług). Wyższa wartość majątku wiąże się z wyższą taksą notarialną.

Kolejnym niezbędnym dokumentem jest statut ustalany przez fundatora lub inny upoważniony podmiot. Dokument ten określa nazwę fundacji, siedzibę i majątek, cele, zasady, formy i zakres działalności fundacji, skład i organizację zarządu, sposób powoływania oraz obowiązki i uprawnienia tego organu i jego członków. Statut może zawierać również inne postanowienia, w szczególności dotyczące prowadzenia przez fundację działalności gospodarczej, roku obrotowego, dopuszczalności i warunków jej połączenia z inną fundacją, zmiany celu lub statutu, a także przewidywać tworzenie obok zarządu innych organów fundacji.

Rejestracja i opłaty sądowe

Ostatnim etapem zakładania fundacji jest jej rejestracja przez fundatora w sądzie rejonowym (wydział gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego). Fundacja prowadząca działalność gospodarczą wpisywana jest do dwóch rejestrów KRS, tj. rejestru stowarzyszeń, innych organizacji społecznych i zawodowych, fundacji oraz publicznych zakładów opieki zdrowotnej (1), a także do rejestru przedsiębiorców (2). Wniosek o rejestrację fundacji powiązany jest z wnioskiem o nadanie numeru identyfikacyjnego REGON i NIP. Z chwilą wpisu do rejestru, fundacja uzyskuje osobowość prawną. Oznacza to, że od tego momentu fundacja działa w imieniu własnym oraz może dokonywać czynności w obrocie gospodarczym.

W przypadku jednoczesnej rejestracji w obu rejestrach, wniosek o zarejestrowanie podlega stałej opłacie sądowej, która wynosi 500 zł. Wpis do rejestru przedsiębiorców wiąże się także z obowiązkiem ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym. Opłata za ogłoszenie wynosi 100 zł. Wpis numeru identyfikacyjnego REGON i NIP do rejestru nie podlega opłacie sądowej i ogłoszeniu w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Ubezpieczenie społeczne i zdrowotne

Założyciel fundacji będący osobą fizyczną nie jest zobowiązany do uiszczania składek z tytułu ubezpieczenia społecznego oraz ubezpieczenia zdrowotnego. Obowiązek ten aktualizuje się dopiero, gdy taka osoba związana jest z fundacją umową o pracę, umową zlecenia lub inną umową o świadczenie usług, do której zastosowanie mają przepisy dotyczące zlecenia. Korzystną alternatywą dla fundatora zamierzającego prowadzić działalność gospodarczą w formie fundacji może być zatem pełnienie funkcji na zasadzie powołania.

Fundacja zatrudniająca pracowników jest zobowiązana do odprowadzenia składek dotyczących ubezpieczeń społecznych, ubezpieczeń zdrowotnych i funduszu pracy za zatrudnione osoby.

Księgowość i podatki

Fundacja prowadząca działalność gospodarczą zobowiązana jest do prowadzenia ksiąg rachunkowych na normalnych zasadach rachunkowości. Księgi rachunkowe obejmują zbiory zapisów księgowych, obrotów (sum zapisów) i sald, które tworzą: dziennik, księgę główną, księgi pomocnicze, zestawienia obrotów i sald, kont księgi głównej oraz sald kont ksiąg pomocniczych, wykaz składników aktywów i pasywów (inwentarz). Wszelkie zdarzenia ujmuje się w księgach rachunkowych i wykazuje się w sprawozdaniu finansowym.

Jeżeli chodzi o kwestie podatkowe, fundacja prowadząca działalność gospodarczą, zobowiązana jest do opłacania podatku dochodowego od osób prawnych (CIT) oraz podatku od towarów i usług (VAT). Inne podatki, które mogą dotyczyć fundacji to m.in.: podatek od nieruchomości czy podatek od czynności cywilnoprawnych. W przypadku, gdy fundacja sprzedaje towary i usługi na rzecz osób fizycznych, zobowiązana jest do prowadzenia za pomocą kasy fiskalnej ewidencji obrotu i należnego podatku. Szczegółowe regulacje określają poszczególne ustawy podatkowe. Warto nadmienić, że fundacji przysługują liczne przywileje i ulgi podatkowe.

Warto wiedzieć

Odpowiednio postawione cele fundacji mogą sprawić, że fundacja nie będzie zobowiązana do zapłaty podatku dochodowego od osób prawnych z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Należy bowiem mieć na względzie, że dochód fundacji przeznaczony na jej cele statutowe jest zwolniony z podatku dochodowego. Wskazuje na to art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 2014 r., poz. 851 ze zm.). 

Istotny walor ma właściwe sporządzenie treści statutu fundacji. Z mocy ustawy, nabycie przez fundację w drodze spadku, zapisu lub darowizny pieniędzy lub innych rzeczy ruchomych albo praw majątkowych jest wolne od podatku od spadków i darowizn.

Autor: Paweł Chmieliński, aplikant adwokacki z Kancelarii Chałas i Wspólnicy