Wyzwania XXI wieku niosą ze sobą ryzyko rozwoju zaburzeń psychicznych. Stres, obciążenie obowiązkami zawodowymi, szybkie tempo życia oraz wciąż aktualne zagrożenie epidemiologiczne mogą negatywnie wpłynąć na nasze poczucie bezpieczeństwa, zdrowie i ogólny dobrostan. To ekspresowe tempo naszego życia nie pozwala nam czasami dostatecznie szybko zauważyć, że lęk zaczyna nam towarzyszyć niemal codziennie. Nie wszyscy zdajemy sobie sprawę, że zaburzenia lękowe należą do najbardziej rozpowszechnionych zaburzeń psychicznych. Mają one charakter przewlekły, często o charakterze nawrotowym; rozwijają się na podłożu emocjonalnym i mogą negatywnie wpływać na funkcjonowanie we wszystkich aspektach (życie rodzinne, zawodowe, funkcjonowanie społeczne). Rozpowszechnienie zaburzeń lękowych szacuje się na ok. 5-7% w populacji ogólnej, a u blisko 30% populacji objawy lękowe wystąpią przynajmniej raz w życiu. Objawy lękowe częściej dotyczą kobiet, a za dodatkowe czynniki ryzyka rozwoju zaburzeń lękowych uważa się niższy poziom wykształcenia, samotność oraz niższy status społeczny.
Diagnoza zaburzeń lękowych powinna obejmować również współistniejące zaburzenia psychiczne oraz obciążenia somatyczne. Często zaburzenia lękowe mogą być składową schorzeń somatycznych (np. zab. hormonalnych), mogą być wywołane lekami bądź substancjami psychoaktywnymi. W takich sytuacjach należy pamiętać, by leczyć przede wszystkim chorobę podstawową, a w przypadku uzależnienia należy podjąć terapię leczenia uzależnień.
Zapytacie Państwo, jak rozpoznać pierwsze symptomy, co powinno zwrócić naszą uwagę i co zrobić w sytuacji, kiedy rozpoznamy u siebie objawy lęku?
Należy pamiętać o tym, iż lęk może objawiać się w różny sposób. Często początkowo zmienia się nasza postawa (garbimy się, przyjmujemy postawę obronną) lub zachowanie (stajemy się nerwowi, rozdrażnieni, reagujemy nieadekwatnie, byle błahostka potrafi wyprowadzić z równowagi); mówimy ściszonym głosem. Pacjenci często skarżą się na objawy bólowe kręgosłupa, brzucha oraz uczucie napięcia w szyi i barkach. Czują, że serce bije im bardzo szybko, mają zimne dłonie i stopy, miewają „rzuty gorąca”, uczucie ucisku w gardle, a ich oddech często staje się płytki i przyspieszony. Obecne są oczywiście psychiczne objawy lęku – zaburzenia koncentracji, zapominanie, łatwe rozpraszanie się, wrażenie zagubienia.
Leczenie zaburzeń lękowych powinno być prowadzone w warunkach poradni zdrowia psychicznego. W wyjątkowych sytuacjach, kiedy obecne są nasilone objawy depresyjne bądź w przypadku obecności myśli samobójczych lekarz psychiatra może podjąć decyzję o konieczności kontynuowania leczenia w warunkach oddziału psychiatrycznego.
Fundamentalnymi metodami leczenia tego rodzaju zaburzeń jest farmakoterapia oraz oddziaływania psychoterapeutyczne.
W leczeniu zaburzeń lękowych stosuje się głównie leki przeciwdepresyjne (zarówno selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny jak i selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny), a także leki przeciwdrgawkowe oraz inne leki o działaniu przeciwdepresyjnym. W uzasadnionych przypadkach, przy dużym nasileniu lęku w leczeniu stosuje się leki z grupy benzodiazepin przede wszystkim o krótkim czasie działania. Leki te mimo swojej dużej skuteczności przy zbyt długim przyjmowaniu mogą prowadzić do rozwoju uzależnienia. Dlatego leki te należy stosować w trybie doraźnym, w małych dawkach, a ich w stosowanie powinno trwać maksymalnie do 6 tygodni.
Proces leczenia farmakologicznego trwa minimalnie ok. 12 miesięcy. Niekiedy konieczne jest wydłużenie farmakoterapii do kilku lat.
Leczenie ustalane jest indywidualnie do potrzeb pacjenta i za jego zgodą. Decydując się na leczenie farmakologiczne oczekujemy nie tylko redukcji objawów, ale również poprawy w codziennym funkcjonowaniu pacjenta. Właściwa psychoedukacja oraz zbudowanie kontaktu terapeutycznego z pacjentem zwiększają szansę zastosowania się do zaleceń oraz zmniejszają ryzyko nawrotów. Jako metody dodatkowe wspomagające farmakoterapię i utrwalające remisję objawów wymienię m.in. ćwiczenia relaksacyjne, treningi umiejętności społecznych lub wsparcie psychologiczne.
Spośród metod psychoterapeutycznych zalecana jest terapia poznawczo – behawioralna (CBT, cognitive-behavioral therapy), której skuteczność w leczeniu zaburzeń lękowych została poparta kontrolowanymi badaniami klinicznymi.
Wspomnę dodatkowo o lęku jako cesze osobowości, której nie usuniemy stosując farmakoterapię. Często taki pacjent podczas wizyty lekarskiej będzie mówił o potrzebie akceptacji, o braku wiary we własne możliwości oraz wrażliwości na krytykę. Pacjenci tacy mogą mieć trudności w budowaniu relacji interpersonalnych. W takich przypadkach nieodzowną pomocą może okazać się psychoterapia, dzięki której pacjent nauczy się jak radzić sobie z emocjami oraz lękiem i jak reagować na zmieniającą się rzeczywistość.
Jeżeli od jakiegoś czasu towarzyszy nam poczucie lęku i strachu, z którymi nie możemy sobie poradzić, stosując najprostsze metody, czyli odpoczynek, ćwiczenia relaksacyjne, spotkanie z przyjaciółką bądź inną bliską osobą to zachęcam do skorzystania ze wsparcia psychologicznego bądź skonsultowania się z lekarzem psychiatrą.
Autorem artykułu jest lekarz psychiatra Marta Święciak.
Jeśli znajdujesz się w trudnej sytuacji i chcesz porozmawiać zadzwoń: 603 804 702 lub napisz recepcja@vertimed.pl. W naszej przychodni znajdziesz niezbędna pomoc i wsparcie.
Vertimed ul. Bronikowskiego 55, Warszawa www.vertimed.pl
