Dr n. med. Magdalena Boczarska-Jedynak – specjalista neurolog, lekarz medycyny bólu i ekspert z zakresu leczenia toksyną botulinową przewlekłej migreny wyjaśnia na czym polega ten rodzaj terapii
Pani Doktor, jak to jest, że lek znany w medycynie estetycznej przede wszystkim jako antidotum na zmarszczki mimiczne, znalazł też zastosowanie w leczeniu bólów głowy?
Rzeczywiście toksynę botulinową typu A możemy stosować zarówno do leczenia zmarszczek jak i terapii wielu chorób neurologicznych. To ta sama substancja lecznicza. To jeden z najbardziej uniwersalnych leków w medycynie, działający zarówno na mięśnie jak i nerwy obwodowe, a nawet gruczoły np. ślinianki. Lista wskazań do leczenia toksyną botulinową wciąż rośnie.
To właśnie dzięki lekarzom medycyny estetycznej rozpoczęła się era toksyny botulinowej w leczeniu migreny. Zauważyli oni u swoich pacjentek zmniejszenie bólów głowy po podawaniu tej substancji w zmarszczki na czole. Po tych doniesieniach, zakrojone na szeroką skalę badania kliniczne potwierdziły skuteczność tego leku w przewlekłej migrenie.
Czym przewlekła migrena różni się od zwykłych bólów głowy?
Migrena to bardzo silne napadowe bóle głowy. Często towarzyszą im nudności i wymioty. Są tak silne i uciążliwe, że potrafią wyłączyć chorego z funkcjonowania nawet na kilka dni. Przewlekła migrena polega na utrzymywaniu się częstych i silnych dolegliwości bólowych, które wcześniej pojawiały się tylko okresowo. Niestety na stosowane leki przeciwbólowe jest słaba lub brak reakcji. Bóle głowy występują wówczas min. przez 15 dni w miesiącu. Większość chorych skarży się na codzienne, uporczywe bóle głowy, z którymi nie potrafią sobie poradzić pomimo zażywania tabletek.
Jak leczy się przewlekłą migrenę?
Przewlekła migrena wymaga stałej profilaktycznej, ale odpowiedniej farmakoterapii. Nie stosujemy tutaj klasycznych leków przeciwbólowych, gdyż ich nadużywanie może prowadzić do tzw. polekowych bólów głowy z odbicia. Błędne koło bólu głowy i sięgania po leki przeciwbólowe, które w konsekwencji tylko nasilają dolegliwości bólowe powoduje, że stan chorych stopniowo się pogarsza. Mamy kilka leków doustnych, które należy brać codziennie, aby zapobiec napadom migreny. Terapia ta obarczona jest jednak pewnymi niedogodnościami i w niektórych przypadkach nie przynosi oczekiwanych rezultatów lub powoduje nieakceptowalne dla pacjenta objawy uboczne. W takich sytuacjach alternatywą jest nowoczesna terapia – leczenie toksyną botulinową.
W jaki sposób działa toksyna?
Mechanizm działania przeciwbólowego toksyny botulinowej wynika z właściwości leku do blokowania uwalniania mediatorów stanu zapalnego i mediatorów bólu z zakończeń nerwowych nerwu trójdzielnego, który unerwia wszystkie struktury biorące udział w pojawianiu się bólu głowy. Lek blokuje wydzielanie przekaźników generujących ból i hamuje reakcje prowadzące do bólu migrenowego.
Czy toksyna botulinowa jest bezpieczna?
Toksynę botulinowa stosuje się w medycynie od prawie 30 lat. Pomimo swojej groźnie brzmiącej nazwy, nie jest to substancja toksyczna tylko lek. Lek przebadany, zarejestrowany, produkowany w specjalnych warunkach, w takich również transportowany i przechowywany. Jest lekiem bezpiecznym i niezwykle skutecznym. Toksynę botulinowąstosuje się do leczenia wielu schorzeń neurologicznych, m.in dystonii i spastyczności poudarowej a także migreny przewlekłej. Mamy dostępne trzy rodzaje toksyny botulinowej. Nie są to jednak leki równoważne. Mają inny skład oraz inną siłę działania. Do leczenia przewlekłej migreny zarejestrowany jest tylko jeden preparat, pod najbardziej popularną nazwą handlową.
Jakich efektów można się spodziewać?
Z pewnością istotnego zmniejszenia ilości dni z bólem głowy i stopnia nasilenia samego bólu. Lek podaje jest w cyklach 3-miesięcznych. Zauważono, że skuteczność leczenia zwiększa się wraz z kolejnymi cyklami. Oznacza to, że systematyczne powtarzanie podania leku (przynajmniej 2-3 razy), zwiększa szanse na uzyskanie trwałego efektu.
W jaki sposób podaje się ten lek?
Toksyna botulinowa w leczeniu przewlekłej migreny jest podawana w formie zastrzyków podskórnych, bardzo cienką i krótką igłą – obustronnie w okolice czołowe, skroniowe, potyliczne oraz w okolice karku. Podanie leku zazwyczaj nie jest bolesne, a efekty uboczne terapii praktycznie nie występują.
Jak długo działa lek?
Czas działania toksyny botulinowej jest indywidualny, średnio ok. 3 miesiące i po tym okresie można i trzeba wykonać kolejny cykl terapii. Aby osiągnąć pożądaną skuteczność terapii konieczne jest wykonanie min. 2-3 cykli leczenia. W wielu przypadkach efekt leczenia toksyną botulinową jest długotrwały i czasem kolejne podanie leku nie jest już konieczne. Jeśli jednak dolegliwości się pojawiają, wówczas można stosować lek rzadziej, podtrzymująco, nawet do kilku lat.
Czy przy okazji można wygładzić sobie zmarszczki?
Rzeczywiście, miejsca,w które podawana jest toksyna botulina są nieco zbieżne z tymi, w które podaje ją lekarz medycyny estetycznej. Dlatego też efektem ubocznym leczenia migreny jest wygładzenie zmarszczek pomiędzy brwiami i na czole. Dla mnie, równocześnie neurologa i lekarza medycyny estetycznej, to możliwość leczenia w dwóch wskazaniach – neurologicznym i estetycznym.
Czy w leczeniu migreny toksyna botulinowa jest refundowana?
Niestety nie Jednorazowe podanie leku jest kosztowne, ale często porównywalne z 3-miesięcznymi wydatkami chorego na nieskuteczne leki przeciwbólowe.
Gdzie stosowane jest leczenie toksyną botulinową w przewlekłej migrenie?
Leczenie toksyną botulinową jest bezpieczne i skuteczne pod warunkiem właściwej kwalifikacji chorego do leczenia i precyzyjnego wykonania zabiegu. Tego typu leczenie może być stosowane wyłącznie przez lekarzy posiadających odpowiednią wiedzę na temat specyfiki przewlekłej migreny, a także doświadczenie w leczeniu toksyną botulinową. Nie należy sugerować się tańszymi odpowiednikami leku lub stosować niższe dawki, gdyż może to skutkować zarówno brakiem efektu jak i objawami niepożądanymi. Do uzyskania pełnego efektu, na jeden cykl terapii potrzebna jest ilość toksyny botulinowej odpowiadająca 2 fiolkom leku czyli 200 jednostkom. Mniejsze dawki leku nie dają gwarancji skuteczności. Dobrze jest więc mieć świadomość jaki lek jest stosowany i w jakiej ilości go otrzymujemy. W renomowanych miejscach takie informacje pacjent otrzymuje od razu. Zapoznaje się z pełną informacją o leczeniu, rodzaju i dawkach leku podpisując stosowną dokumentację. Po wykonaniu zabiegu otrzymuje pisemną wyczerpującą informację o zastosowanej terapii. Powinien mieć też możliwość kontaktu z lekarzem w razie pytań lub wątpliwości oraz pozostawać pod jego kontrolą. W naszym Instytucie Zdrowia leczenie odbywa się właśnie w ten sposób, więc można być spokojnym o jego powodzenie.
zdjęcia1 art. toksyna w migrenie. fot. Marek Swoboda